Nadenken met Nico Koning
Nico Koning doceert filosofie en ethiek. Onlangs verscheen zijn boek De kunst van het vreedzaam vechten. Dat schreef hij samen met Hans Achterhuis. Stichting 21 maart Gouda nodigde op 19 november 2014 Nico Koning uit om de twee rede voor de verdraagzaamheid te houden.
Nico Koning maakte op die woensdagavond in het statige Arti Legi het de luisteraars niet gemakkelijk met zijn rede voor de verdraagzaamheid. Dat komt omdat hij misschien niet zo’n bevlogen spreker is, zoals een televisiepredikant of een mediagoeroe als Emile Ratelband. Nee, Nico Koning is eerder een inspirerend denker. Iemand bij wie het om de inhoud gaat en niet om de verpakking. Zijn rede had daardoor meer iets weg van een college, met een beamer en sheets waarop veel stellingen, beweringen en uitgangspunten stonden. Telkens moest je daarover nadenken. Klopt het allemaal wel? Hoe universeel is het? Hoe denk ik er zelf over? Pittig hoor.
Zijn rede werd georganiseerd door Stichting 21 maart Gouda. Racisme en verdraagzaamheid waren deze avond dus de kernwoorden. Het was een toevallige bijkomstigheid dat Sinterklaas de zaterdag eraan voorafgaand in Gouda voet aan wal zette. Het zal niemand ontgaan zijn dat die feestelijke intocht weken lang ingeleid werd door een discussie over Zwarte Piet.
Nu is Nico Koning er de man niet naar om stelling te nemen en zjin publiek een waarheid voor te houden. Nee, eerder houdt hij ze een spiegel voor. Nico Koning is filosoof. Hij analyseert. En duidt. Hij zei onder andere - in het verlengde van het onderwerp godsdiensten - dat tradities in hun pure vorm al bijna niet meer bestaan, omdat ze door de tijd heen mee veranderen, mee moderniseren. Hij legde daarbij uit dat je voor een overzicht tradities kunt verdelen in hoe ze zich manifesteren. Tradities kun je vrijzinnig noemen als ze meebewegen met de tijd en orthodox als ze niet meebewegen maar invloeden van buitenaf afschermen. Dan heb je ook nog fundamentalistisch; dan zijn ze offensief. Eerder al had hij betoogd dat verdraagzaamheid een leerproces is dat in gang wordt gezet door onder andere empathie. Ook dat we door de tijd heen verdraagzamer zijn geworden ten opzichte van andere manieren van geloven, denken en leven ondanks het gevoel dat de verdraagzaamheid de laatste 10 à 20 jaar misschien wel is afgenomen.
In Gouda kwam die zaterdag samen met Sinterklaas een stroopwafelpiet en een kaaspiet mee. Dat zegt dus wat over hoe Gouda in deze traditie staat. Het geeft ook aan dat er in de Sinterklaastraditie beweging is gekomen. De burgemeester werd eerder door de pers verweten dat die paar nieuwe pieten een compromis zijn. Een compromis als verwijt? De burgemeester stelde de wedervraag ‘Wat is er mis met een compromis?’ Die vraag bleef woensdagavond vervolgens de pauze lang op het projectiescherm branden.
Na de pauze was er gelegenheid om met elkaar van gedachten te wisselen. In die discussie toonde Nico Koning zich een baken van rust in een woelige zee vol mensen die naar richting zochten. Ik vond hem in deze hoedanigheid op zijn best. Hij straalde autoriteit uit, zonder zijn mening op te dringen. Delilah Sarmo had de zware taak om orde te scheppen in de soms warrige woordenbrij van de bezoekers. Dat deed ze goed, de wisselwerking tussen publiek en Nico Koning ontaardde niet in een babylonische spraakverwarring. Sterker, ons denkvermogen werd gemasseerd met de orakelgedachte dat onverdraagzaamheid verdraagzaam kan worden als je die onverdraagzaamheid begint te begrijpen. Maar er zijn natuurlijk grenzen aan begrip.
Naar die grenzen was stadsdichter Ruud Broekhuizen op zoek in zijn afsluitend gedicht De rafels van de ziel. Met de woorden "...mij optillen en zo ver dragen tot onze lippen elkaar in slaap raken..." werden we peinzend naar huis gestuurd.
Nadenken. Pfff, daar komt ook nooit een eind aan.
[20 november 2014]